W traumie chodzi o złamane serce.”

To zdanie Laurenca Hellera twórcy metody NARM (NeuroAffective Relational Model) w swojej prostocie oddaje skomplikowaną i pełną niuansów prawdę o tym, co na co dzień przeżywają osoby, które doświadczyły traumy złożonej. Czym jest zatem to nowe pojęcie, które rozwija się dopiero od kilku dekad. Jego pierwsze oficjalne uznanie nastąpiło dopiero w najnowszym wydaniu ICD 11 - Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.

Czym jest Trauma

Dlaczego dzieci nie umieją radzić sobie z emocjami?

Dzieci rodzą się całkowicie zależne od swoich opiekunów. Nie potrafią samodzielnie dostarczyć sobie pokarmu, ciepła, nie obronią się przed niebezpieczeństwem. Ta całkowita zależność dotyczy nie tylko podstawowych funkcji fizjologicznych jak odżywianie, sen, bezpieczeństwo, ale także bardziej złożonych stanów organizmu, jakimi są np. emocje. Należy podkreślić, że w pierwszym etapie życia, dziecko nie jest w stanie samo regulować swoich emocji. Za każdym razem, kiedy doświadcza ich, zwraca się z nimi do opiekuna. To właśnie opiekun jest zewnętrznym regulatorem emocji dziecka.

To, że dzieci nie umieją zarządzać swoimi emocjami jest jak najbardziej normalnym i rozwojowym zjawiskiem.

Szeptucha siedziała na progu swojej chaty wygrzewając twarz w ostatnich promieniach dnia, kiedy smutnym krokiem podeszła do niej Piękna.

- Co się stało? Zapytała widząc lśniące w wieczornym słońcu ślady na jej policzkach.

- Jestem samotna. Bardziej westchnęła niż powiedziała przybyszka. Teraz, kiedy znalazłam miłość mojego życia jeszcze bardziej niż kiedyś. Myślałam, że dzięki niemu zniknie ten ból, który czułam wcześniej. Że to właśnie On, mój ukochany, go ukoi.

Szeptucha poczuła jak ze współczuciem drży jej serce i pomyślała, o tym, że tak często wierzymy, że to inni ludzie będą lekarstwem …

Czym jest odpoczynek i jakie są niezbędne warunki do tego aby mógł on zaistnieć.

Okazuje się, że to czy on się pojawi - to jest czy jeśli usiądę na tarasie i wezmę kubek gorącej herbaty i tak sobie posiedzę kilkanaście minut, będę czuł/a się bardziej wypoczęta niż przed - zależy nie tylko od tego co zrobię i w jakich warunkach będę. Ważniejszym czynnikiem w tym przypadku jest stan, w którym się znajduję. Kontynuując myśl Stephena Porgesa twórcy teorii poliwagalnej, kluczowe jest tu pojęcie poczucia bezpieczeństwa, bez którego nie są możliwe zdrowie, rozwój i odbudowa organizmu. Także odpoczynek nie jest możliwy bez choćby bazowego jego poziomu. To troszkę enigmatyczne zjawisko było badane przez wiele lat przez psychologów i etiologów. Zostało już opisane z wielu perspektyw. A najbardziej podstawowa, mechaniczno - biologiczna mówi o zależności poczucia bezpieczeństwa od stanu układu nerwowego, a szczególnie nerwu błędnego.

Mówiąc najprościej, jeśli uaktywnisz brzuszną część nerwu błędnego, zwiększy się Twoje poczucie bezpieczeństwa i zwiększy szansa na skuteczny odpoczynek. Tylko jak to zrobić?

Odpoczynek.

Czym on właściwie jest? Jak się to robi? I dlaczego, czasami jest to tak trudne.

Na początek odkodujmy może trochę to pojęcie. No bo czym właściwie jest odpoczynek? I wiesz, nie chcę podawać ci jedynej słusznej definicji bo jej nie ma. Jedni siedzą, inni leżą, jeszcze niektórzy pracują w ogrodzie, biegają, chodzą po górach. Nie ma jednej, złotej zasady pasującej wszystkim. I właśnie to poszukiwanie, ciekawość i otwartość są dobrym startem do odnalezienia spokoju.

Bezruch? Leżenie? Ale o czym myśleć, a może lepiej jakiś ruch, joga? Położę się na chwilę, ale może lepiej włączyć ciekawy film albo serial. Ale to takie trochę marnowanie czasu.

I czasami, po weekendzie albo urlopie, który miał być odpoczynkiem, czujesz się gorzej niż przed.

Zdrowie, wzrost i regeneracja w Teorii Poliwagalnej

Z naukową odpowiedzią na te pytania przychodzi światowej sławy Psychiatra i Neurobiolog Stephen Porges, twórca Teorii Poliwagalnej.

Po co choroba ma objawy?

Zastanawiałaś, zastanawiałeś się kiedyś nad tym? Czy nie byłoby lepiej nie mieć kataru, gorączki, bólu pleców? A co, jeśli wiele z symptomów, objawów, których doświadczasz, to nie złośliwość choroby, ale sposób w jaki ciało porozumiewa się z Tobą? Ból, napięcie, zmiana temperatury - to ważna wiadomość z wewnątrz o tym co dzieje się wewnątrz ciebie. Jak inaczej ciało mogłoby poinformować Cię, o tym w jakim jest stanie?

Na przykład, ból zęba najczęściej jest informacją o tym, że pojawił się w nim stan zapalny. Od ciebie zależy jak na tę informację zareagujesz. Poczekasz aż samo przejdzie? Weźmiesz tabletkę uśmierzającą ból? Pójdziesz do lekarza? Każda z tych decyzji ma swoje plusy i minusy. Zyski i koszty. Słuchanie tego, co mówi ciało, ułatwia podjęcie najbardziej adekwatnej decyzji.

Ból zęba to prościzna. Ból głowy lub jelit to już dużo bardziej skomplikowana sprawa. Nie mówiąc o takich złożonych stanach jak depresja.

Widzisz, że ma dużo mniej energii. Mniej się uczy. Nie wychodzi tak często ze znajomymi. Nie ma chęci na aktywności, które kiedyś sprawiały przyjemność. Niepokoisz się bardzo i czujesz obezwładniającą bezradność….

Co teraz? Czy możesz coś zrobić? Jak się zachowywać? Prosisz, błagasz, żeby choć wyszła/ wyszedł na spacer. Widzisz w dzienniku coraz gorsze oceny. Kiedy zaczynasz rozmawiać, czujesz jakbyś mówiła do posągu. Chcesz, ale nie wiesz jak dotrzeć za ten mur.

Czy to dobry pomysł żeby wysłać dziecko do psychologa?

Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta.

Generalnie, wizyta u psychologa do dobry pomysł. Jeśli pojawiają się w życiu trudności z takimi obszarami jak motywacja, emocje, relacje z innymi, na spotkaniach możesz je zidentyfikować, zrozumieć i znaleźć sposoby na ich przezwyciężenie. Możesz też nauczyć nowych, bardziej satysfakcjonujących sposobów funkcjonowania. Jest jednak jedno ważne ale.

Stefan siedział przed domem. Wrześniowe słońce rozgrzewało jego ciało ze szczodrością końca lata. Benek leżał u jego nóg leniwie machając ogonem, odganiając śpiącą muchę, która koniecznie chciała usiąść na jego uchu. Wszystko otulała cisza, która przyszła po odlocie szpaków, kosów i skowronków. Przyroda odpoczywała w spokoju po wysiłku wydania na świat nowego pokolenia roślin i zwierząt. Nawet uporczywy komar dziś nie latał. Wiatr delikatnie szumiał w trawach i krzewach rosnących w jego ogrodzie. Tak. To był dobry dzień, żeby…

· Proszę Pana! Proszę Pana!

Ciszę rozdarł wysoki głos. Niechętnie otworzył oczy i ujrzał ją.

Jesteś beznadziejna!

Te słowa wibrowały ciągle w pokoju odbijając się jak piłeczki pingpongowe od ścian, sufitu i podłogi, raz po raz boleśnie uderzając w jej ciało. Po każdym takim ciosie zostawał brzydki, fioletowy siniak.

Znowu to zrobiłaś!… Dlaczego to zrobiłaś!?… Jak mogłaś!?.. Co ty sobie myślałaś!?….

Cała litania pytanioskarżeń, którą znała już na pamięć wylewała się niezatamowanym nurtem. Każde z tych zdań odbierało jej słowa, siły i nawet prawo do tego żeby odpowiedzieć. Za każdym kąśliwym uderzeniem czuła, jak kurczy się, gubiąc energię.

Ale wiedziała, że na to zasłużyła. Zrobiła przecież coś złego.

Skala jak zwykle nie miała znaczenia. Chodziło o to, że zło się w ogóle pojawiło. To było tak zero - jedynkowe. Albo jesteś dobra i wtedy wszystko jest dobrze, a ty spełniasz wymogi, albo jeśli choć w jednym okazałaś się niezadowalająca całość stawała się nie do zaakceptowania.

Jest trzecia rano, a ciebie budzi już piąty raz dzisiaj. Płacz malucha.

Dlaczego dzieci płaczą.

Każdy człowiek, wyposażony jest we wrodzony system, dzięki któremu dąży do nawiązania i utrzymania relacji. Od czasu pionierskich badań Johna Bowly’ego nad Przywiązaniem, Psychologowie na całym świecie zgadzają się co do tego, że budowanie więzi jest tak samo niezbędne dla prawidłowego rozwoju dziecka jak pełnowartościowe pożywienie, spokojny sen czy ciepło.

System ten najlepiej widać w relacyjnym tańcu mamy i jej małego dziecka. Noworodek i niemowlę "samo" wie jak inicjować i podtrzymywać kontakt z opiekunem. Maluch szuka wzroku, przywołuje głosem, wyciąga rączki, stara się podążać za mamą. Dzięki temu chwila po chwili, dzień po dniu buduje się relacja i tworzy więź. Pragnienie kontaktu jest tak silne, że jakiekolwiek trudności w dostrojeniu emocjonalnym lub niedostępność opiekuna odbierane są jako sygnał odrzucenia i wywołują silny lęk.

Doświadczenie połączenia, kontaktu ze sobą i z innymi ludźmi to najgłębsza i uniwersalna potrzeba każdego człowieka.

Jest wrodzona i tak samo potrzebna do życia jak oddychanie lub jedzenie.

Nasi przodkowie, podobnie jak inne ssaki, wiedzieli wewnętrznie, że bez innych osób, bez przynależności do wspólnoty, sam człowiek skazany jest na niechybną śmierć. W naszym ciele, mózgu i psychice, istnieje złożony system umożliwiający tworzenie relacji.

Budowanie więzi to proces niezwykle delikatny i wrażliwy.

Wiesz na pewno o czym mówię...

Z jednej strony głębokie pragnienie bliskości, a z drugiej lęk przed odrzuceniem. Czasem tak silny, że nie chcesz już więcej próbować.

Dawno, dawno temu, za siedmioma górami i siedmioma morzami, żyła ONA. Mieszkała, jak to zwykle bywa, w wysokiej wieży, pośrodku rozległego pustkowia. Codziennie rano, patrzyła na słońce wschodzące nad ostrymi krawędziami odległych zboczy, cudnie wyżłobionych gór. Zjadała na śniadanie owsiankę z owocami (dla dociekliwych i potrzebujących logicznych wyjaśnień, codziennie rano w czarodziejskich okolicznościach, świeża dostawa zakupów zjawiała się na środku pokoju). Potem czytała, uprawiała mały ogródek na balkonie, sprzątała i wykonywała inne, niesamowicie monotonne i przewidywalne zadania. Wieczorem, siadała na parapecie zachodniego okna i tęsknie spoglądała na zauważalną na granicy widnokręgu, niebieską linię falującego morza.

Było tam bezpiecznie. Miała pod dostatkiem różnych potrzebnych dóbr. Nigdy nie brakowało jej jedzenia, sprzętów czy innych potrzebnych rzeczy. Mogła w tym swoim mikroświecie robić wszystko, czego zapragnęła. Chciała poćwiczyć? Już następnego dnia nowiutki sprzęt fitness stał na podłodze. Zainteresowała się astronomią? O świcie, znajdowała wypasiony teleskop i równie wypasiony sprzęt komputerowy, który umożliwiał jej zaglądanie za granicę świata. Słowem, miała wszystko, czego mogła chcieć i potrzebować.

Marzenie mieszkało przy ulicy Jutrasinskiej od kiedy pamiętało. W dużym, troszkę zbyt dużym jak na jego potrzeby, pięknym domu. To znaczy byłby piękny, gdyby tylko dokończyć elewację, podjazd do garażu, posadzić kwiaty, posiać trawę i zrobić ogrodzenie i…. Marzenie chciało to zrobić, naprawdę chciało. Miało dużo planów. Mówiło sobie: jutro rozpakuję kartony, jutro urządzę kuchnię, kupię wygodną kanapę i duży stół wokół którego zmieszczą się wszyscy bliscy, krewni i przyjaciele. Jutro.

A teraz chwilę posiedzę, zajrzę do komórki sprawdzić co tam inni wrzucili na stories. Z delikatnym ukłuciem zazdrości oglądało jak inni spędzają czas na spacerach, wizytach, wyjazdach. Spełniają pragnienia i marzenia. Jutro. Jutro pojadę w góry, nad morze, odwiedzę rodziców.

Tak mijał dzień za dniem. Nic się nie zmieniało. Tylko coraz grubsza warstwa kurzu pokrywała książki czekające na przeczytanie i ułożenie w biblioteczce.

Tego dnia padał śnieg. Niby dzień jak co dzień, ale coś się zmieniło. Marzenie wstało z krzesła i poszło na spacer. Tak po prostu. Nie wychodziło z domu już od tak dawna, że prawie zapomniało jak pachnie świeże powietrze, jak daleko sięga widnokrąg i jak pełna dźwięków, zapachów i kolorów jest rzeczywistość.

Zobaczyło ją. Jej piękne czarne włosy spływały w dół okalając smukłą twarz z wyraźnymi kościami policzkowymi i pięknie zarysowanym nosem. Ciemne, niemal czarne oczy patrzyły na nią przenikliwie. Ramiona splecione na piersi i stopa wystukująca energiczny rytm jednoznacznie mówiły “nooo, dalej”.

Czy my się znamy? - Zapytało.